Zijn gluten slecht voor je? Steeds meer mensen gaan glutenvrij eten. Maar wist je dat je op verschillende manieren op gluten kunt reageren? Hieronder leg ik uit wanneer je de gluten beter links kunt laten liggen.

Hoor jij ook steeds meer mensen om je heen zeggen dat ze geen gluten meer eten? Denk je misschien “mwah, modeverschijnsel, ik wil gewoon mijn boterhammetje kunnen eten”. Wist je dat die mensen misschien wel verschillende redenen hebben om te stoppen met gluten?

Of heb je zelf besloten of te horen gekregen dat je beter glutenvrij kunt eten? En vind je het nog ingewikkeld? Lees verder wanneer je meer uitleg over gluten wilt.

Wat zijn gluten eigenlijk?

Gluten is de verzamelnaam van een groep eiwitten die voorkomen in verschillende graansoorten.

Gluten zitten in:

• gerst
• kamut
• rogge
• spelt (spelt is een “oer-tarwe” die veel minder bewerkt is)
• tarwe en durum tarwe
• alle verpakte voeding en sauzen die meel of zetmeel van bovenstaande granen bevatten.

Haver

Haver is een uitzondering en
kan soms worden verdragen, mits het inderdaad glutenvrije haver is. Veel haver
is namelijk “vervuild” met tarwe en dit bevat gluten.

Glutenvrij eten gaat dus verder dan tarwe-vrij eten.

Producten die glutenvrij genoemd worden zijn niet 100% glutenvrij!

Volgens de Codex Alimentarius van 2008 mag een product glutenvrij genoemd worden als het minder dan 20 mg gluten bevat per kilo product. Dit wordt weergegeven als 20 ppm. Ook in de Europese regelgeving is vastgelegd dat de ondergrens voor “glutenvrij” 20 ppm is.

Daarnaast wordt nog de term “zeer laag glutengehalte” genoemd op verpakkingen. Dan moet het product minder dan 100 ppm gluten bevatten. Ben je gevoelig, dan kun je ook op deze producten reageren.

Wanneer is het niet verstandig om gluten te eten?

Als je coeliakie hebt…

Coeliakie (spreek uit: seu-lia-kìe)  is een chronische aandoening waarbij je hevig op sporen van gluten reageert.

Dit gaat zo ver dat je bijvoorbeeld bij de slager alleen gehakt kunt halen, wanneer je zeker weet dat de slager niet op hetzelfde hakblok vlees gepaneerd heeft, zodat er dus geen sporen van gluten zijn achtergebleven.

Borden en bestek van iemand die coeliakie heeft moeten apart afgewassen worden. Ook weer om te vermijden dat diegene met sporen van gluten in aanraking komt, als een ander gezinslid gewoon een boterhammetje eet.

Diagnose

Coeliakie moet door een arts vastgesteld worden. Er wordt onder meer gekeken of je genen hebt die coeliakie kunnen uitlokken, een zogenaamde genetische dispositie. Wanneer je deze genen hebt, kun je altijd later in je leven, wanneer er “uitlokkende” factoren zijn, coeliakie ontwikkelen. Uitlokkende factoren kunnen bijvoorbeeld een infectie zijn, een zwangerschap, of het eten van veel gluten.

Om coeliakie vast te stellen is een biopsie van het slijmvlies van de dunne darm nodig. Een klein stukje slijmvlies (biopt) wordt dan onder de microscoop onderzocht. Hierbij kijkt men hoeveel schade er is op het slijmvlies. De mate van beschadiging wordt weergegeven in gradaties:  Marsh 1 t/m 3C.

Ik leg het weleens als volgt uit. Stel je de darmwand aan de binnenkant maar voor als een mooi koraalrif. Dit zijn de darmvlokken met onder meer allerlei immuuneiwitten. Bij Marsh 3C heb je dood koraal.

Bij een beschadigd slijmvlies van de dunne darm heb je een probleem met het opnemen van voedingsstoffen. Hierdoor ontstaan bijna altijd tekorten op bijvoorbeeld mineralen en vetoplosbare vitaminen, en dit kan ook weer allerlei klachten geven.

Coeliakie onderzoeken

Let op: wanneer je gestopt was met het eten van gluten en je wilt laten onderzoeken of je coeliakie hebt, moet je eerst weer een periode van minimaal 6 weken gluten eten! Het is dus uiterst zinvol bij vermoeden van coeliakie jezelf  (of je kind!) eerst goed te laten onderzoeken.

Helaas krijg je na vaststelling van coeliakie bijna altijd alleen een voedingsadvies om glutenvrij te eten. Hiermee blijft naar mijn mening een stuk herstel liggen.

Vanuit mijn praktijk werk ik ook met het herstellen van het darmslijmvlies en de darmflora en ondersteuning met vitaminen en mineralen.

Non coeliac gluten sensitivity

Als je non-coeliac-gluten-sensitivity hebt betekent dit dat je op gluten reageert terwijl er niet officieel coeliakie bij je vastgesteld is. En dat deze reactie door je immuunsysteem veroorzaakt wordt.

Je lichaam kan op verschillende manieren antistoffen tegen voeding aanmaken. Deze antistoffen worden immuunglobulines genoemd. Deze term korten we af als Ig ofwel IgA, IgE en IgG.

Coeliakie: immuunglobuline A

Iemand die coeliakie heeft, heeft immuunglobuline A aangemaakt tegen gluten. Maar er worden vaak meerdere Ig’s onderzocht.

Allergie: immunglobuline E

Wanneer je met een immuunglobuline E op voeding reageert heb je een allergie.

Voedselovergevoeligheid: immuunglobuline G

Wanneer je met een immuunglobuline G op voeding reageert heb je een voedselovergevoeligheidsreactie  of intolerantie of “vertraagde” voedselovergevoeligheidsreactie. Deze termen worden nogal eens door elkaar gebruikt.

Je zult dan waarschijnlijk minder hevig op gluten reageren dan iemand die coeliakie heeft, maar je kunt toch stevige klachten ontwikkelen wanneer je gluten eet.

Omdat de klachten bij een IgG-reactie niet zo acuut optreden, dat wil zeggen niet direct na het eten van een kleine hoeveelheid gluten, is het je in eerste instantie waarschijnlijk ook helemaal niet duidelijk dat je klachten door gluten veroorzaakt worden.

A-typische glutenovergevoeligheid

Het aanmaken van immuunglobulines tegen gluten is overigens een ingewikkeld verhaal. Men is het hierover nog niet helemaal met elkaar eens. De termen gluten-allergie (IgE reactie)  en gluten-intolerantie (IgG reactie) worden vaak door elkaar gebruikt. Ook spreekt men wel van a-typische glutenovergevoeligheid.

Naar de uitslagen van onderzoek moet altijd goed gekeken worden. Wanneer je namelijk te weinig antistoffen (immuunglobulines) kunt aanmaken in het algemeen, kan de uitslag van antistoffen in bloed of ontlasting laag zijn, terwijl de glutenovergevoeligheid wel degelijk aanwezig is!

Kruisreacties

En dan zijn er ook nog kruis-reacties mogelijk met gluten. Dit betekent dat je lichaam ook gaat reageren op voeding waarin eiwitten zitten die heel erg op gluten lijken. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren met ei, amaranth en chocola (en deze lijst is nog veel langer!).

Een nieuwe ontwikkeling is dat men bezig is glutenhoudende granen “veilig” te maken voor mensen met glutenovergevoeligheid. 

Gluten of een reactie op landbouwgif?

Misschien heb je helemaal geen last van gluten, maar van het landbouwgif wat op granen wordt gespoten: glyfosaat. Glyfosaat moet weer ontgift worden en hiervoor zijn mineralen en sporenelementen nodig. En die kun je dan niet voor andere noodzakelijke lichaamsprocessen kunt gebruiken.

Met name tarwe wordt rijkelijk bespoten. Vaak nog een keer extra voor de tarwe van het land wordt gehaald. Dan zie je van die grote roze tarwevelden.

Tarwe

Tarwe is het gewas wat het goedkoopst is om te produceren, dus wordt het op grote schaal verbouwd. En bovendien wordt het ook nog eens overal aan toegevoegd. Ik zou bijna zeggen te pas en te onpas.

Kijk maar eens op etiketten, dan zie je al snel waar allemaal tarwe aan toegevoegd wordt. Bijvoorbeeld het witte laagje over gedroogde vijgen is tarwe. Het wordt zelfs toegevoegd aan kattenvoer, terwijl een kat toch echt een vleeseter is.

Wanneer je tarwe toevoegt aan je voedingsmiddel dan neemt het volume toe en kun je er een hogere prijs voor vragen. Maar de prijs die we er met onze gezondheid voor betalen is nog hoger.

Gluten zijn de natuurlijke verdediging van een plant tegen aanvraat en schimmels e.d. Daarom worden gewassen (lees: tarwe) gekweekt met een hoger nivo van gluten.

Ons lichaam kan in een normale situatie best een bepaalde hoeveelheid gluten verdragen, maar als we er in verhouding steeds (te) veel van binnen krijgen, kun je klachten ontwikkelen.

Als je ziek wordt van eten is altijd een goed idee om je even te laten testen.

Een lekke darm?

Een van de
gevolgen van een reactie op gluten of glyfosaat kan zijn dat het slijmvlies van
je dunne darm beschadigt en dat het verhoogd doorlaatbaar wordt. Dit wordt ook
wel een “lekke darm” of “leaky gut” genoemd.

Gelukkig betekent dit niet dat je darm letterlijk “lek” is.

Lekke darm eenvoudig uitgelegd

• Alles wat in je darm binnenkomt wordt in kleine stukjes aangeboden aan speciale cellen in de darmwand.
• Deze speciale cellen beoordelen die kleine stukjes.
• En dan beslissen ze of het in de bloedbaan mag komen.

Maar als de darmwand beschadigd is, kan het ook gebeuren dat niet voldoende verteerde eiwitten, bacteriën of toxines (gifstoffen) toegang krijgen tot de bloedbaan.

Ontstekingstoestand

Hierop kan je lichaam weer reageren door in een ontstekingstoestand te gaan. Want je lijf weet heel goed wat er wel of niet thuishoort in de bloedbaan.

Door een reactie op voeding kun je dus een beschadiging van de darmwand krijgen. Deze beschadiging kan weer leiden tot nog meer voedselreacties als er verkeerde eiwit-gedeeltes in de bloedbaan komen. Een vicieuze cirkel.

Wanneer je lichaam al in ontstekings-toestand is, ook wel laaggradige ontstekingen genoemd, kunnen gluten de situatie verergeren, omdat ze zwaar verteerbaar zijn.

Inmiddels weten we dat een heel groot deel van alle (welvaarts-)ziekten veroorzaakt wordt door laaggradige ontstekingen.

Klachten wanneer je reageert op gluten

Je zult inmiddels begrijpen dat je met een heel scala aan klachten kunt reageren op gluten. Hieronder benoem ik er een aantal.

Deze klachten kunnen er op wijzen dat je een gluten-probleem hebt:

• Buikpijn!
• Je ontlasting is niet normaal gevormd, maar je krijgt diarree, obstipatie, of stinkende brijige ontlasting.
• Moe en vaak ook vergeetachtig. Typerend kan ook zijn dat je het gevoel hebt dat je in een wattenwolk leeft en de wereld minder tot je doordringt. We noemen dit “brain fog”.
• Huidproblemen. Verschillende huidproblemen kunnen te maken hebben met gluten-overgevoeligheid. Typisch kan zijn het “kippenvel” op je bovenarmen. Je hebt een soort onderhuidse bultjes en het ziet er uit alsof je kippenvel hebt, maar in tegenstelling tot kippenvel trekt het niet weg.
• Klachten door gebrek aan voedingsstoffen omdat deze minder goed opgenomen worden. Bijvoorbeeld ijzergebrek.
• Psychische klachten zoals depressie en angsten.
• Bij kinderen kan een gluten-overgevoeligheid ook tot groeivertraging leiden, bij volwassenen tot afvallen.

Omdat een aantal van deze klachten ook op andere problemen kan wijzen, is het belangrijk goed te laten onderzoeken wat er nu precies aan de hand is.

En dan is er nog meer….

Exorfines, gluten en je geluksgevoel

Exorfinen zijn morfine-achtige eiwitten die voorkomen in gluten, zuivel, soja, champignons en spinazie. Exorfinen komen overigens niet alleen in voeding voor, maar ook in schimmels die in je darm kunnen zitten. Ze heten dan deltorphine en dermorphine.

Normaal gesproken worden exorfinen in het lichaam afgebroken door een specifiek enzym (DPP-IV enzym) in de dunne darm, de bloedbaan en de hersenen. Maar… als dit enzym slecht werkt, worden de exorfinen onvoldoende geneutraliseerd en komen in de bloedbaan. Zij gaan zich dan gedragen als endorfine (een neurotransmitter) en verstoren de werking van het hormoon- en immuunsysteem.

Endorfine wordt ook wel het “feel good hormoon” genoemd. Dat kan dan toch niet slecht zijn zou je denken? Echter: als exorfines gaan aanhechten op plaatsen waarop eigenlijk endorfine zou moeten zitten in het lichaam heb je een groot probleem. De exorfines geven je kortdurend een goed gevoel, maar je hebt er steeds meer van nodig om dit fijne gevoel te behouden.  Het werkt verslavend.

Een exorfine-belasting wordt in verband gebracht met onder meer ademhalingsproblemen zoals apneu en astma, klachten als depressie en angststoornissen, en ADD en ADHD en autisme. Onderaan dit artikel staat een lijstje met boeken waarin je hier meer over kunt lezen.

Onderzoek

In mijn praktijk werk ik met urine-, ontlastings- en bloedonderzoek waarmee uitgezocht kan worden of en hoe je op gluten reageert.

Wil jij uitzoeken of en waarom je last hebt van gluten?

Recepten

Om dit verhaal compleet te maken ook nog een paar glutenvrije recepten:

• Knoflookbrood met olijven
• Cupcakes
• Amandelbrood

En dan kun je ook nog een inkijk exemplaar opvragen van ons handboek bij voedselovergevoeligheid Puur genieten.

Meer lezen?

• Website met veel informatie over exorfines.
• Broodbuik  van William Davis (boek).
• Het glutengevaar van David Perlmutter (boek).
• Gluten en koemelk. De link met gezondheidsklachten” van Hilde Maris (boek).
• Website van de Coeliakie Vereniging www.glutenvrij.nl

Codex Alimentarius

De Codex Alimentarius is een verzameling standaarden en richtlijnen met betrekking tot voedsel, productie van levensmiddelen en voedselveiligheid. In het Latijn betekent het: “voedselboek”.

Laaggradige ontstekingen

F.A.J. Muskiet (2011). De evolutionaire achtergrond, oorzaak en consequenties van chronische systemische lage graad ontsteking; betekenis voor de klinische chemie. Ned Tijdschr Klin Chem Labgeneesk 2011, vol. 36, no. 4.